Pracownik narusza przepisy BHP

Przepisy a zasady BHP

Podstawowe obowiązki pracownika w zakresie BHP zostały określone w art. 211 Kodeksu pracy. Pracownik ma obowiązek znać przepisy i zasady BHP. Przepis prawny to wzór postępowania w danej sytuacji. Przepisy BHP znajdują się w Kodeksie pracy, rozporządzeniach, także wykonawczych, instrukcjach i przepisach wewnątrzzakładowych, to jest regulaminach. Powinny być na tyle jasno sformułowane, aby były zrozumiałe i łatwe do zastosowania. Jeżeli są sformułowane ogólnie to po to, aby były uniwersalne, czyli możliwe do zastosowania w każdej branży. Te przepisy, które pracownik musi znać na pewno to art. 211 Kodeksu pracy, który stanowi o obowiązkach pracownika i art. 210, który stanowi o jego prawach.

Zasady BHP nigdzie nie są sformułowane, ponieważ wynikają z logicznego myślenia, wiedzy i doświadczenia. Służą one temu, żeby pracownik miał świadomość ich istnienia i stosował je, aby nie zrobić sobie lub komuś krzywdy. Przykładem takiej zasady jest zakaz dźwigania zbyt wielkich ciężarów, ponieważ wtedy można sobie uszkodzić kręgosłup, a jeśli już pracownik podnosi jakiś ciężar, to nie na prostych nogach i przy zgiętym kręgosłupie. Pracownik musi wiedzieć, że nie siedzi się przed komputerem w pozycji półleżącej, po schodach należy schodzić, a nie z nich zbiegać, ani skakać, ani zjeżdżać po barierce, tylko trzeba się jej trzymać. Cofając pojazd mechaniczny najpierw należy sprawdzić, czy z tyłu nie ma innego pracownika, aby na niego nie wjechać.

Zgodnie z treścią art. 108 § 1 i 2 Kodeksu pracy kary porządkowe w postaci upomnienia, nagany i kary finansowej mogą zostać wymierzone za nieprzestrzeganie przepisów BHP, ale zasad już nie.

Szkolenia

Obowiązkiem pracownika jest uczestnictwo w szkoleniach z zakresu BHP. Pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy musi mu zapewnić szkolenie wstępne, a potem również szkolenia okresowe. Pracownik musi w tych szkoleniach nie tylko wziąć udział, ale jeszcze poddać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.

Szkolenie wstępne z zakresu BHP dzieli się na szkolenie wstępne ogólne, tzw. instruktaż ogólny i szkolenie wstępne na stanowisku, tzw. instruktaż stanowiskowy. Instruktaż ogólny musi przejść każdy pracownik zanim zostanie dopuszczony do pracy, natomiast instruktaż stanowiskowy musi przejść zanim zostanie dopuszczony do pracy na konkretnym stanowisku. Jeżeli pracownik wykonuje pracę na kilku stanowiskach, to musi odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk. Instruktaż ogólny dotyczy każdego rodzaju pracy, a instruktaż stanowiskowy dotyczy rzecz jasna stanowisk robotniczych. Fakt odbycia szkolenia wstępnego pracownik potwierdza własnoręcznie na piśmie na karcie szkolenia wstępnego, która musi znajdować się w aktach osobowych pracownika.

Szkolenia okresowe są przeprowadzane w celu przypomnienia i aktualizacji wiedzy z zakresu BHP, a także w celu zapoznania pracownika z nowościami technicznymi wynikającymi z postępu nauki i techniki na świecie. Przynajmniej takie jest założenie.

Pracownicy administracyjno-biurowi poddają się szkoleniu okresowemu nie rzadziej niż raz na 6 lat, osoby kierujące pracownikami nie rzadziej niż raz na 5 lat, a robotnicy nie rzadziej niż raz na 3 lata.

Stosowanie przepisów

Drugim obowiązkiem pracownika jest wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP oraz stosowanie się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych.

W jednym ze stanów faktycznych, pracownik postanowił samodzielnie naprawić maszynę, która się zacięła. Efekt był taki, że z jego dłoni zostały tylko strzępy. Sąd stwierdził, że pracownik sam się przyczynił do tej tragedii, ponieważ do jego obowiązków należała jedynie bieżąca obsługa urządzenia, a nie jego konserwacja lub naprawa, a właściwym i zgodnym ze zdrowym rozsądkiem sposobem postępowania pracownika powinno być powiadomienie przełożonego o zaistniałym problemie i niepodejmowanie samodzielnie żadnych działań.

Badania profilaktyczne

Kolejnym obowiązkiem pracownika jest poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym badaniom lekarskim, jak również  stosowanie się do wskazań lekarskich. Obowiązek ten szczegółowo reguluje art. 229 Kodeksu pracy, a odmowa wykonania badań lekarskich może skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej, a nawet może być przyczyną wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę. Pracownik jest obowiązany poddać się badaniom wstępnym przy przyjęciu do pracy, poddawać się okresowym badaniom lekarskim i poddawać się badaniom kontrolnym, jeżeli jego niezdolność do pracy trwała dłużej niż 30 dni. Jeżeli pracownik odmawia wykonania zleconych przez pracodawcę badań, pracodawca nie dopuszcza go do pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Jeżeli pracownik nie wykonał badań nie ze swojej winy tylko dlatego, że np. dostał skierowanie na badania tuż przed wyjazdem na urlop i po prostu nie zdążył tych badań przed wyjazdem wykonać – pracodawca nie dopuszcza go do pracy, ale prawo do wynagrodzenia pracownik już zachowuje. Skierowanie na badania ma zatem taką wagę, jak polecenie służbowe.

Wypadek przy pracy

Kolejnym obowiązkiem pracownika jest niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku przy pracy albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego. W przypadku zagrożenia pracownik ma obowiązek natychmiast ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie. Z zawiadomienia o wypadku inspektor BHP powinien sporządzić protokół, który podpisuje osoba zawiadamiająca o wypadku. Treścią protokołu jest opis zaistniałej sytuacji, którego dokonuje pracownik – świadek wypadku.

Pozostałe obowiązki

Obowiązki wymienione w art. 211 Kodeksu pracy, to także obowiązek dbałości o należyty stan maszyn i urządzeń oraz o ład i porządek w miejscu pracy, stosowanie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz odzieży i obuwia ochronnego zgodnie z ich przeznaczeniem. Obowiązki te dotyczą pracowników biurowych raczej w nikłym stopniu, choć na pewno nie powinni oni wylewać kawy na klawiaturę komputera, zalewać herbaty wrzątkiem tuż nad kablami i jeszcze stojąc na nich, wychylać się przez okno, wyrywać wtyczek z kontaktu, czy wchodzić z naręczem segregatorów na niesprawną drabinę.

Współpraca z przełożonym

Pracownik ma obowiązek współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Oznacza to ni mniej ni więcej tylko właśnie przestrzeganie wyżej wymienionych przepisów i zasad BHP w miejscu pracy. Pracodawca ma egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 212 pkt. 5) Kodeksu pracy) oraz zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń (art. 207 § 2 pkt. 2) Kodeksu pracy). Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badania wstępne, okresowe i kontrolne, zapewnić pracownikowi szkolenie wstępne i okresowe, wymagać stosowania pozostałych przepisów BHP, a z drugiej strony pracownik ma obowiązek je przestrzegać.

Orzecznictwo

Ciężar zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków w zakładzie pracy spoczywa na pracodawcy; obowiązek ten ma być faktyczny, a nie iluzoryczny:

Kontrola

Kontrola warunków pracy prowadzona przez służbę BHP powinna w szczególności dotyczyć stanu technicznego pomieszczeń pracy, oświetlenia ogólnego i na stanowiskach pracy, stanu pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, stanu technicznego maszyn i urządzeń, oceny ochrony pracowników przed działaniem substancji niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia, zaopatrzenia pracowników w odzież i obuwie ochronne. Tego i tylko tego.

Jeżeli pracodawca zapowiada kontrole w pokojach pracowników podczas ich nieobecności, to sytuacja taka jest oczywiście niedopuszczalna: podczas kontroli stanowiska pracy czy pomieszczenia, pracownik zatrudniony na tym stanowisku lub w pokoju musi być obecny podczas takiej kontroli, aby mógł udzielić niezbędnych wyjaśnień w razie wykrycia jakichś nieprawidłowości. Zwłaszcza, jeśli te rzekome nieprawidłowości mają być podstawą do wymierzania kar porządkowych lub grożenia ich zastosowaniem. Sytuacja, w której ktoś wchodzi do pokoju i przeszukuje stanowisko pracy innego pracownika stanowi naruszenie jego prawa do prywatności, to znaczy dóbr osobistych i jest to działanie bezprawne. Jeżeli pracodawca napuszcza na pracowników „straszaka” w postaci nawiedzonego inspektora BHP, który ma nachodzić pracowników podczas pracy o dowolnej porze, to oczywiście robi to, aby zastraszyć pracowników i w sposób zawoalowany przepisami wytworzyć w nich poczucie zagrożenia. Należy sobie w takiej sytuacji zadać pytanie, po co tak naprawdę są te kontrole, czemu mają służyć, a zwłaszcza dlaczego odbywają się w czasie, gdy już nikogo nie ma w pracy.