Rezyliencja – klucz do skutecznej adaptacji w świecie BANI

Umożliwia elastyczne radzenie sobie z problemami, trudnościami, konfliktami i porażkami, a także powracanie do stanu równowagi psychicznej po okresach, w których człowiek doświadczał silnego stresu (ang. bounce back). Umożliwia ona również poprawę sprawności umysłowej i działania w różnych obszarach życia, w tym w obszarze pracy zawodowej. Dzięki temu rezyliencja stanowi obecnie jedną z kluczowych kompetencji, warunkujących optymalne funkcjonowanie i zdrowie psychiczne pracowników oraz całych organizacji. Stanowi ona także składnik Kapitału Psychologicznego (Luthans i n., 2007), który uznawany jest obecnie za jeden z istotnych wyznaczników osiągania przewagi konkurencyjnej przez organizacje i instytucje biznesowe (Zawadzka, 2016).

Rezyliencja – klucz do skutecznej adaptacji w świecie BANI

Rezyliencja sprzyja skutecznemu adaptowaniu się do chaotycznej rzeczywistości, charakteryzującej współczesny świat, określany jako „świat BANI” (J. Cascio). Akronim „BANI” stanowi skrót od pierwszych liter angielskich słów “Brittle” (kruchy), “Anxious” (niespokojny), “Non-linear” (nielinowy) i “Incomprehensible” (niezrozumiały).  Jest to kolejny, po „świecie VUCA”, model opisujący dynamikę oraz charakterystykę środowiska biznesowego, w której funkcjonują organizacje, instytucje i pracownicy.

Zgodnie z model BANI, to co kiedyś (w świecie VUCA) było zmienne, a poprzez to niestabilne, teraz stało się kruche i przestało być wiarygodne. Ponadto dziś ludzie nie czują już niepewności – zamiast tego są niespokojni. Rzeczy i sytuacje nie są już złożone, lecz podporządkowane nieliniowym systemom logicznym. Natomiast to, co kiedyś było oceniane jako niejednoznaczne, teraz wydaje się niezrozumiałe i nielogiczne.

Praca i realizacja celów biznesowych w takich warunkach wiąże się dużym obciążeniem psychicznym oraz koniecznością nieustannego mierzenia się z wieloma czynnikami powodującymi stres, lęk, niepokój, a także wywołującymi frustrację, kryzysy, poczucie braku sensu i motywacji.

Rezyliencja – fundament siły psychicznej i dobrostanu pracowników

Rezyliencja stanowi swoistą tarczę ochronną, która pozwala człowiekowi konstruktywnie radzić sobie z silnym stresem oraz jego negatywnymi skutkami. Pomaga ona również pokonywać kryzysy, a nawet rozwijać się i przekraczać poziom swoich dotychczasowych możliwości po trudnych doświadczeniach. Dzięki temu sprzyja przeciwdziałaniu zaburzeniom psychicznym oraz problemom zdrowotnym, które mogą występować w ich następstwie. Ponadto rezyliencja wiąże się z osiąganiem osobistego mistrzostwa oraz funkcjonowaniem na bardzo wysokim poziomie, także w obliczu trudnych wydarzeń i okoliczności. W związku z tak wieloma korzystnymi właściwościami sprzyja ona budowaniu siły psychicznej oraz dobrostanu pracowników w życiu zawodowym oraz osobistym.

Rozwój rezyliencji

Rezyliencję można rozwijać, jednak wymaga to czasu, regularnych ćwiczeń oraz wkładania w nie odpowiedniego wysiłku. Dlatego do budowania rezyliencji niezbędna jest wewnętrzna motywacja i samoświadomość. Aby wyzwolić je w sobie, warto zadać sobie pytanie: jak często w trakcie codziennych obowiązków zawodowych doświadczam ograniczeń wynikających z deficytów w zakresie rezyliencji? Pomocne może okazać się również wykonanie analizy korzyści i kosztów związanych z podjęciem treningu rezyliencji.

Dbanie o prawidłowe funkcjonowanie mózgu

Rezyliencja wiąże się z prawidłowym funkcjonowaniem naszego mózgu, dlatego należy regularnie o niego dbać i utrzymywać go w dobrej formie. Mózg osoby odpornej psychicznie działa optymalnie, tzn. jest w stanie efektywnie uczyć się, zapamiętywać informacje, oceniać sytuacje, analizować problemy, podejmować decyzje, planować, wykonywać polecenia i regulować nastrój. Jest to niezbędne, by skutecznie radzić sobie w wielu obszarach życia, a szczególnie w życiu zawodowym. Czynnikami istotnymi dla prawidłowego funkcjonowania mózgu są między innymi: regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, odpowiednia ilość i jakość snu, redukcja spożycia używek, dbanie o zdrowie fizyczne i kontrolowanie jego stanu, ograniczenie kontaktu z pestycydami, substancjami konserwującymi oraz zanieczyszczonym powietrzem, a także kontrolowanie i ograniczenie doświadczania stresu.

Redukowanie stresu i napięcia

Chroniczny stres wpływa negatywnie zarówno na stan naszego ciała, jak i umysłu. Dlatego bardzo ważne jest utrzymywanie optymalnego poziomu pobudzenia psychicznego i fizycznego (tzn. nie zbyt wysokiego, ani nie zbyt niskiego). Tylko wtedy czujemy się dobrze i działamy efektywnie, a wszystkie narządy w naszym ciele działają harmonijnie. Wiele technik służących regulowaniu poziomu pobudzenia emocjonalnego opiera się na pracy z ciałem. Do najprostszych z nich zaliczają się techniki oddechowe. Warto również stosować metody relaksacji, takie jak np. relaksacja progresywna lub trening autogeniczny. W redukowaniu poziomu napięcia pomocna będzie również regularna aktywność fizyczna, dostosowana do naszych możliwości i preferencji (taniec, rower, rolki, długie spacery, itp.), a także wykonywanie czynności sprawiających nam zdrową przyjemność (np. realizacja hobby).

Korzystanie ze wsparcia społecznego

Wsparcie społeczne ma niezwykle korzystny wpływ na nasze samopoczucie, zdolność radzenia sobie z trudnościami, a także zdrowie psychiczne i fizyczne. Jest ono również ważne, aby skutecznie radzić sobie z wyzwaniami, problemami i przeciwnościami, na które napotykamy w naszym życiu zawodowym. Warto podkreślić, że okazywanie wsparcia przez liderów nie tylko sprzyja budowaniu rezyliencji u pracowników, ale i wzmacnia w nich przekonanie, że są ważni. To z kolei pomaga budować wzajemne zaufanie i opartą na nim wysokojakościową relację pomiędzy pracodawcą oraz pracownikami, która stanowi „kapitał zaufania”, będący bezcennym zasobem organizacji.

Poczucie sensu w kryzysie

To naturalne, że w obliczu trudnych sytuacji odczuwamy cierpienie i negatywne emocje. Jednakże osoby z wyższym poziomem rezyliencji potrafią dostrzegać również pozytywne aspekty trudnych wydarzeń. Odnajdywanie sensu w problemach oraz kryzysowych sytuacjach pomaga w lepszym radzeniu sobie z nimi oraz w szybszym powracaniu do stanu równowagi po nich. Dlatego jeśli aktualnie mierzymy się z jakimś problemem lub znajdujemy się w trudnej sytuacji, warto poszukać jej pozytywnych aspektów i zastanowić się nad następującymi kwestiami:

• Jak ta sytuacja/problem może wpłynąć pozytywnie na moje życie?
• Jakie moje mocne strony mogę wykorzystać, by skutecznie rozwiązać ten problem?
• Czy dotychczas z moich zmagań z tym problemem/sytuacją wyniknęło coś dobrego?
• Czego dobrego ta sytuacja może mnie nauczyć?
• Z czego mogę być mimo wszystko zadowolony?
• Co jest dla mnie nadal ważne w życiu (pomijając tę sytuację/problem)?
• Co powoduje, że jeszcze się nie poddałem/am?

Wdzięczność

Świadome praktykowanie wdzięczności wpływa na wzrost satysfakcji z pracy i życia, poprawę relacji interpersonalnych, poprawę jakości snu oraz zdrowie fizyczne i psychiczne. W związku z tym stanowi ono skuteczne „narzędzie” rozwoju rezyliencji oraz budowania dobrostanu. Wdzięczność w miejscu pracy można praktykować na wiele różnych sposobów. Jednym z nich jest jej wyrażanie, czyli mówienie słowa „dziękuję” współpracownikom w codziennych sytuacjach zawodowych. Jeśli wypowiadamy je szczerze, to zawsze jest ono wyrazem naszego szacunku i uznania dla tego, co robią oni dla nas oraz dla całej firmy. Ma ono również szczególne znaczenie, jeśli pada z ust szefa, gdyż wtedy pracownicy czują się przez niego zauważeni i szczególnie docenieni. Wdzięczność w sferze pracy zawodowej można też kultywować indywidualnie, np. poprzez robienie list wdzięczności. Metoda ta polega na regularnym wypisywaniu rzeczy, za które czujemy się wdzięczni.

Poczucie humoru

Zdrowe poczucie humoru (w odróżnieniu od wrogiego poczucia humoru charakteryzującego się poniżaniem innych ludzi, sarkazmem i cynizmem) jest jednym z czynników warunkujących optymalne zdrowie psychiczne. Pomaga ono lepiej radzić sobie z cierpieniem i jest istotnym elementem odporności psychicznej. Sprzyja odprężeniu, zwiększa odczuwaną biskość w relacjach interpersonalnych i poprawia nastrój. W obliczu tak wielu korzystnych efektów, jakie poczucie humoru wnosi do naszego życia warto dbać o nie zarówno w naszym życiu zawodowym i jak najczęściej żartować z kolegami i koleżankami z pracy.

Odkrywanie własnych sposobów na rozwój rezyliencji

Zaprezentowane powyżej metody nie wyczerpują puli sposobów umożliwiających rozwój rezyliencji. Warto eksperymentować i samodzielnie odkrywać własne formy wzmacniania umiejętności, które się z nią wiążą. Istotne jest też stworzenie takiego środowiska pracy, w którym pracownicy mają na to przestrzeń oraz pełne wsparcie ze strony kadry zarządzającej i współpracowników.