...

BRIEF dociera do polskich firm i ich pracowników – do wszystkich tych, którzy poszukują inspiracji w biznesie i oczekują informacji o ludziach, trendach i ideach.

Skontaktuj się z nami

Dyskryminacja a nierówne traktowanie w pracy

dyskryminacja a nierówne traktowanie

Jak brzmi przepis?

Art. 183c. [Prawo do jednakowego wynagrodzenia]

§ 1. Pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości.
§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna.
§ 3. Pracami o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku.

Co z niego wynika?

Czynniki determinujące pracę o jednakowej wartości to te, które dotyczą osoby pracownika – kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz te, które dotyczą odpowiedzialności i wysiłku, jakie ten sam pracownik wkłada w swoją pracę i które jednocześnie zależą od zakresu obowiązków na danym stanowisku. Wysokość wynagrodzenia zależy zatem od kwalifikacji, szczególnych potrzeb pracodawcy, rodzaju wykonywanej pracy i jej znaczenia dla pracodawcy, a także natężenia obowiązków poszczególnych pracowników. Należy podkreślić, że prace tożsame pod względem rodzaju i kwalifikacji, które jednak różnią się ilością i jakością świadczonej pracy nie są już jednakowe. Zgodnie z art. 78 § 1 Kodeksu pracy, mówiącym o zasadach ustalania wysokości wynagrodzenia Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Wymienione przesłanki mogą być podstawą różnicowania wynagrodzenia, podobnie jak drobne dysproporcje w wynagrodzeniu i nie stanowią dyskryminacji.

Nierówne traktowanie a dyskryminacja

Art. 11². [Zasada równego traktowania pracowników]

Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.

Złamanie tej zasady stanowi zwykłe nierówne traktowanie, ponieważ zakłada, że pracownicy są nierówno traktowani, ale nie można wskazać wymienionego w przepisach dotyczących dyskryminacji żadnego kryterium dyskryminującego. Dyskryminacja jest kwalifikowaną postacią nierównego traktowania i może mieć miejsce wtedy, gdy pracownicy co prawda wypełniają tak samo jednakowe obowiązki, ale mimo to traktowani są nierówno ze względu na przyczynę lub przyczyny wymienione w art. 113 Kodeksu pracy. Oznacza to, że zgodnie z art. 183a § 1 Kodeksu pracy – są dyskryminowani.

Art. 11³. [Zakaz dyskryminacji]

Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.

Art. 183a. [Zakaz dyskryminacji – definicje]

§ 1. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
§ 2. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1.

Innymi słowy dyskryminacją nie jest każde nierówne traktowanie, ale tylko takie, które wynika z inności, odrębności lub odmienności z punktu widzenia sprawiedliwości opartej na równym traktowaniu pracowników, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji.

Co to może być ta „inność”?

Zgodnie z art. 183a § 1 Kodeksu pracy zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na cechy i właściwości osobiste pracowników, a zawarte w przepisie określenie „w szczególności” oznacza, że katalog tych naruszeń jest otwarty. Pomysłowość mobberów w naruszaniu praw pracowników jest co prawda ograniczona (nie są kreatywni), jednak paradoksalnie nawet tak oczywista cecha jak przewlekła choroba czy orientacja seksualna mogą stać się podstawami dyskryminacji. Otwarty katalog przyczyn dyskryminacyjnych już zawiera tak zdumiewające przykłady – zaczerpnięte z orzecznictwa – jak macierzyństwo, otyłość, wygląd, przynależność związkowa, światopogląd, nosicielstwo wirusa HIV.

Wyrok ETPCZ

W Wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 3 października 2013 r. (552/10) dotyczącym dyskryminacji ze względu na stan zdrowia w kontekście prawa do prywatności znajdujemy definicję terminu „życie prywatne”. Zdaniem Trybunału „obejmuje ono integralność fizyczną i moralną danej osoby, w tym niekiedy aspekty jej tożsamości fizycznej i społecznej, w tym prawo do nawiązywania i rozwijania relacji z innymi ludźmi, prawo do „rozwoju osobistego” oraz prawo do stanowienia o sobie”. Idąc za tym, Trybunał uznał dalej, że „zarówno kwestie związane z zatrudnieniem, jak i sytuacje dotyczące osób zarażonych wirusem HIV, wchodzą w zakres życia prywatnego”.

Analogicznie zatem należy uznać, że sytuacje dotyczące pracowników cierpiących na inne schorzenia, w tym także przewlekłe, również „wchodzą w zakres życia prywatnego” i również podlegają ochronie.

Warto przypomnieć, że jednym z obowiązków pracodawcy jest określony w art. 94 pkt. 2b) obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji w zatrudnieniu, a jednym z dóbr osobistych pracownika, które pracodawca ma obowiązek chronić jest właśnie prawo do prywatności: Art. 11¹. Poszanowanie dóbr osobistych pracownika: Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.

Roszczenia

Zasada równych praw (równego traktowania) wynika ze stosunku pracy i uzasadnia odpowiedzialność odszkodowawczą pracodawcy na zasadach ogólnych, którym podlega odpowiedzialność kontraktowa (z umowy o pracę). Podstawą prawną dochodzonych przez pracownika roszczeń będzie więc art. 11² kodeksu pracy oraz art. 471 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 Kodeksu pracy.

Pracownik, który zarzuca pracodawcy naruszenie przepisów o zakazie dyskryminacji w zatrudnieniu powinien uprawdopodobnić swoje roszczenie poprzez wskazanie okoliczności, które będą świadczyć o tym, że był traktowany gorzej od innych pracowników i że było to spowodowane zakazaną przyczyną dyskryminacyjną. Dopiero po uprawdopodobnieniu tych dwóch okoliczności, ciężar dowodu przechodzi na pracodawcę i teraz to on musi wykazać, że różnicując sytuację pracowników kierował się obiektywnymi, racjonalnymi i sprawiedliwymi kryteriami. Podstawą prawną dochodzenia tych roszczeń jest art. 183d w zw. z art. 11³ Kodeksu pracy.

Art. 183d. [Naruszenie zasady równego traktowania – prawo do odszkodowania]

Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

Minimalne wynagrodzenie w 2020 roku wynosi 2.450 złotych brutto, a najniższa stawka godzinowa wynosi 16 złotych.

Radca prawny; przygotowuje sie do pracy doktorskiej za zakresu mobbingu. Praktyk i specjalista w zakresie przeciwdziałania mobbingowi, którego sama doświadczyła. Prowadzi szkolenia i wdraża skuteczną politykę antymobbingową u pracodawców. Udziela również wsparcia merytorycznego i psychicznego zarówno pracownikom, jak i pracodawcom oskarżanym o mobbing. Prowadzi kampanię uświadamiającą i popularyzujacą politykę antymobbingową. Skuteczna w działaniu. Wygrała wszystkie postępownia przeciwko swoim prześladowcom. Specjalnie dla czytelników Briefu dzieli się swoim doświadczeniem zawodowym i praktyczną wiedzą na ten temat.

Joanna Koczaj-Dyrda