Kwas foliowy – witamina niezbędna już w życiu płodowym
Kwas foliowy to witamina rozpuszczalna w wodzie, znana także jako witamina B9. Pełni wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka, jednak kluczowy jest jej wpływ na rozwój układu nerwowego u płodu i zapobieganie wystąpieniu wad cewy nerwowej. Witamina B9 występuje m.in. w zielonych warzywach liściastych, jednak wśród społeczeństwa wciąż można zaobserwować zbyt niskie spożycie kwasu foliowego.
Kwas foliowy – co to takiego?
Kwas foliowy to element grupy związków zwanych folianami. To organiczny związek chemiczny wchodzący w skład witaminy B complex i należący do witamin rozpuszczalnych w wodzie.
Nazwa kwasu foliowego wywodzi się od łacińskiego słowa „folium”, które oznacza „liść” i wskazuje na główne źródło witaminy B9, czyli warzywa liściaste.
Witamina B9 jest w organizmie człowieka syntetyzowana przez bakterie jelitowe. Jej biologicznie aktywną formą jest kwas lewomefoliowy.
Kwas foliowy – właściwości
Kwas foliowy warunkuje prawidłowy podział komórek i jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych, będących podstawowym składnikiem DNA. Bierze także udział w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu erytrocytów, a także w przekształcaniu homocysteiny do metioniny.
Odgrywa istotną rolę w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. Wspiera prawidłową pracę układu nerwowego, krwionośnego i sercowo-naczyniowego. Dodatkowo uczestniczy w syntezie białek i fosfolipidów, a jego obecność jest niezbędna do tworzenia hemu.
Kwas foliowy ma także duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju płodu. Jego odpowiednia podaż zmniejsza ryzyko wystąpienia wad płodowych, w tym wady cewy nerwowej. Ponadto pokrycie zapotrzebowania na witaminę B9 w czasie ciąży może mieć wpływ na prawidłową masę urodzeniową dziecka i jego właściwy rozwój.
Zapotrzebowanie na kwas foliowy
Zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zależne od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Zwiększone zapotrzebowanie można zaobserwować wśród kobiet będących w ciąży i w okresie laktacji.
Zgodnie z Normami Żywienia dla populacji polskiej, opracowanymi przez Instytut Żywności i Żywienia, rekomenduje się, aby:
- Dzieci od 1 do 9 lat, każdego dnia przyjmowały od 150 do 300 ug kwasu foliowego,
- Młodzież od 10 do 18 lat stosowała 300-400 ug witaminy B9 na dobę,
- Dorośli spożywali 400 ug związku każdego dnia,
- Kobiety w ciąży przyjmowały 600 ug kwasu foliowego na dobę,
- Kobiety w okresie laktacji stosowały codziennie 500 ug witaminy B9.
Źródła kwasu foliowego w codziennej diecie
Kwas foliowy można znaleźć w powszechnie dostępnych produktach spożywczych, takich jak m.in.:
- zielone warzywa liściaste – szpinak, jarmuż, sałata, brukselka, natka pietruszki,
- suche nasiona roślin strączkowych – groch, soja, soczewica, fasola,
- orzechy,
- owoce – pomarańcze,
- drożdże,
- jaja,
- produkty zbożowe.
Warto zwrócić uwagę, iż kwas foliowy jest wrażliwy na działanie wielu czynników, m.in. wysokiej temperatury, tlenu czy promieni słonecznych. Z tego względu straty w żywności mogą być znaczne.
Warto więc rozważyć stosowanie suplementów diety bogatych w kwas foliowy, np. w postaci witaminy B complex, gdyż syntetyczna postać związku wyróżnia się lepszym wchłanianiem niż kwas foliowy pochodzący z żywności.
Niedobór kwasu foliowego w ustroju
Niedobór kwasu foliowego jest częstym zjawiskiem w społeczeństwie, dlatego warto zwrócić uwagę na spożywanie produktów będących źródłem witaminy B9 i rozważyć suplementację związkiem.
Niedobór witaminy B9 często spowodowany jest zaburzeniami wchłaniania kwasu foliowego, które mogą występować przede wszystkim wśród osób cierpiących na schorzenia układu pokarmowego, wśród palaczy i osób nadużywających alkoholu. Niedobór związku w organizmie może też wynikać z przyjmowania leków przeciwpadaczkowych, przeciwzapalnych czy środków antykoncepcyjnych.
Zmniejszone stężenie kwasu foliowego można zaobserwować wśród osób, których dieta jest uboga w warzywa i owoce. Na niedostateczną podaż związku narażone są także osoby wyróżniające się zwiększonym zapotrzebowaniem tzn. kobiety w ciąży, w okresie laktacji czy pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe.
Do objawów niedostatecznej podaży witaminy B9 można zaliczyć m.in.:
- zaburzenia pracy układu trawiennego, m.in. biegunki, wymioty, nudności,
- bóle głowy,
- przewlekłe zmęczenie,
- stany depresyjne,
- stany zapalne błon śluzowych,
- kołatania serca,
- anemię.
Niedobór kwasu foliowego wśród kobiet w ciąży może wiązać się z wystąpieniem ciężkich wad rozwojowych płodu, przyczynić się do wystąpienia bezmózgowia czy rozszczepu kręgosłupa u dziecka. Warto pamiętać, że do powstania wyżej wymienionych wad dochodzi na początkowym etapie ciąży, dlatego też przyjmowanie suplementów bogatych w kwas foliowy warto rozpocząć jeszcze przed zajściem w ciążę.
Nadmiar kwasu foliowego w organizmie człowieka
Kwas foliowy to witamina rozpuszczalna w wodzie, dlatego też nadmiar związku wydalany jest z organizmu wraz z moczem. Zbyt wysoka podaż kwasu foliowego nie stanowi więc zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka.
Nadmiar witaminy B9 może jednak maskować niedobory witaminy B12 i utrudniać diagnozę niedokrwistości megaloblastycznej.
Suplementy diety bogate w kwas foliowy
W czasie planowania ciąży, w okresie ciąży oraz w czasie laktacji warto rozważyć przyjmowanie suplementów diety bogatych w kwas foliowy, aby zapobiegać rozwojowi wad płodu i wspierać prawidłowe kształtowanie dziecka.
Również wśród osób stosujących dietę ubogą w warzywa i owoce, wśród cierpiących na schorzenia układu pokarmowego czy wśród osób spożywających nadmierne ilości alkoholu, warto stosować suplementy diety zawierające ten związek, aby przeciwdziałać niedoborom witaminy B9 i ich konsekwencjom.
Dobrym rozwiązaniem może być także przyjmowanie zestawu witamin z grupy B zwanego witaminą B complex, który uzupełni niedobory składników z tej grupy i pozytywnie wpłynie na zdrowie i samopoczucie.