...

BRIEF dociera do polskich firm i ich pracowników – do wszystkich tych, którzy poszukują inspiracji w biznesie i oczekują informacji o ludziach, trendach i ideach.

Skontaktuj się z nami

Branża reklamowa wobec epidemii – co i jak można zrobić prawnie i podatkowo, aby przetrwać

branża reklamowa wobec epidemii

Obecny kryzys związany z epidemią koronawirusa wpływa na branżę medialną i przemysł internetowy w sposób niejednorodny. Z jednej strony gaming i e-commerce kwitnie, z drugiej reklama i marketing ucierpi na koronawirusowym cięciu kosztów. Jak domy mediowe, agencje reklamowe i marketingowe oraz inne firmy z sektora medialnego mogą poradzić sobie z problemami z wykonywaniem umów, kosztami utrzymania miejsc pracy i obciążeniami podatkowymi? Na jaki rodzaj wsparcia mogą liczyć, aby przetrwać koronawirusową zawieruchę?

COVID-19 jest już obecny praktycznie na całym świecie. Sam wirus SARS-CoV-2, jak i podejmowane środki zaradcze uderzają bardzo mocno w światową gospodarkę skutkując niejednokrotnie niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań przez przedsiębiorców. W konsekwencji wiele branż, w tym branża marketingowa, znalazło się bardzo trudnej sytuacji.

Epidemia a wykonanie umowy

Wielu przedsiębiorców boryka się z problemami dotyczącymi wykonywania zawartych umów i mogą zadawać sobie pytanie, czy kontrakty są nadal wiążące i co w sytuacji, gdy w wyniku ogłoszenia epidemii nie zostaną wykonane.

Sama pandemia, a także epidemia ogłoszona Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (zastępującego rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego), nie jest powodem aby przestać wykonywać zobowiązania wynikające z umowy lub aby zawarte umowy przestały automatycznie obowiązywać.

Dostępne są jednak pewne rozwiązania prawne, możliwe do zastosowania w sytuacjach nadzwyczajnych, do jakich należy epidemia koronawirusa, tj. klauzula rebus sic stantibus (nadzwyczajna zmiana okoliczności) oraz niemożność wykonania umowa z powodu siły wyższej.

Przez siłę wyższą rozumie się zdarzenie nagłe, niezależne od strony i trudne bądź niemożliwe do przewidzenia, które spowodowało obiektywną niemożność wykonania umowy. Wydaje się zatem, iż epidemię koronawirusa można uznać za siłę wyższą.

Tutaj jednak trzeba się odwołać do umowy, która łączy strony. Warto zweryfikować, czy faktycznie uwzględniliśmy „siłę wyższą” w umowie czy nie. Jeżeli uwzględniliśmy to czy obejmuje epidemię?

Należy się również zastanowić:

  • czy wskutek siły wyższej wykonanie umowy faktycznie jest niemożliwe?
  • czy przyczyny następczej niemożliwości świadczenia mają charakter faktyczny albo prawny?
  • czy może wykonanie zobowiązania pozostaje przynajmniej teoretycznie możliwe?

Pojawia się wiele pytań.

Wykonanie umowy jest niemożliwe

Jeżeli w wyniku analizy strona dojdzie do wniosku, iż wskutek zmiany okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności, świadczenie nie może być wykonane, a niemożność jego wykonania jest obiektywna i trwała, to będziemy mieli do czynienia z tzw. następczą niemożliwością świadczenia regulowana w art. 475 § 1 kodeksu cywilnego.

Skutkiem tego jest wygaśnięcie z mocy prawa zobowiązania, którego wykonanie stało się niemożliwe. W takim wypadku strona, która nie ma możliwości wykonania swojego świadczenia może zostać zwolniona z odpowiedzialności kontraktowej z tytułu niewykonania umowy. Oznacza to, że od takiej strony nie tylko nie można domagać się wykonania świadczenia, ale również nie można domagać się odszkodowania z tytułu jego niewykonania.

Przyczyny następczej niemożliwości świadczenia mogą mieć charakter faktyczny albo prawny. Przyczyną faktyczną jest na przykład przerwanie łańcucha dostaw w sytuacji, gdy nie ma pracowników, którzy są w stanie ją wykonać. Przyczyną prawną będzie zaś przykładowo ograniczenie możliwości prowadzenia działalności gospodarczej umożliwiającej wykonanie umowy, takie jak aktualne ograniczenie organizacji kongresów i konferencji czy prowadzenie niektórych form handlu detalicznego.

Należy dodatkowo mieć na względzie, że w takim przypadku, strona która nie może wykonać swojego świadczenia, nie może domagać się również wykonania zobowiązania przez drugą stronę umowy, czyli np. wypłaty wynagrodzenia. Jeżeli jednak takie świadczenie już otrzymała to obowiązana jest do jego zwrotu.

Wykonanie umowy jest teoretycznie możliwe

Jeżeli jednak strona dojdzie do wniosku, iż pomimo wybuchu epidemii, wykonanie umowy jest teoretycznie możliwe, gdyż np. produkty istnieją, jednakże wiąże się to z dużymi kosztami i może narazić na znaczne straty warto rozważyć zastosowanie klauzuli rebus sic stantibus z art. 3571 § 1 Kodeksu cywilnego.

Przepis ten przewiduje, że jeśli wystąpi istotna zmiana okoliczności, której strony nie przewidywały w momencie zawierania umowy, a która powoduje, że wykonanie umowy grozi jednej ze stron rażącą stratą, sąd może – po rozważeniu interesów obu stron – na nowo oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub orzec o rozwiązaniu umowy, dodatkowo orzekając o rozliczeniach stron.

Strona powołująca się na klauzulę rebus sic stantibus musi wykazać wystąpienie istotnych trudności w wykonaniu zobowiązania lub realnego ryzyka poniesienia rażącej straty, czego strony umowy uprzednio nie były w stanie przewidzieć.

Epidemia koronawirusa wpisuje się w tę klauzulę, ale nie daje ona prawa jednostronnego rozwiązania umowy. Strony umowy powinny zatem dążyć do rozłożenia ryzyka i strat związanych z zaistniałą sytuacją. Jeżeli jednak nie dojdą do porozumienia muszą zdać się na ocenę sądu.

Przy czym warto zaznaczyć, iż uzyskanie orzeczenia sądowego może wymagać przeprowadzenia długotrwałego postępowania. Zatem biorąc pod uwagę dynamikę stosunków gospodarczych warto rozważyć podjęcie negocjacji z druga stroną i modyfikację stosunku umownego w drodze porozumienia stron.

Jakie kroki należy podjąć

Przede wszystkim należy zacząć od analizy samej umowy oraz możliwości jej realizacji.

Jeżeli dojdziemy do wniosku, że wykonanie umowy jest niemożliwe bądź utrudnione należy niezwłocznie powiadomić o tym drugą stronę. Jeżeli bowiem druga strona nie zostanie powiadomiona może próbować dochodzić odszkodowania za szkody, które powstały w rezultacie braku powiadomienia. Może bowiem twierdzić, iż gdyby została powiadomiona mogłaby zminimalizować poniesione szkody.

Ponadto, warto na bieżąco zbierać dowody wskazujące na niemożność lub trudności w spełnieniu świadczenia, np. pisma, korespondencję, faktury itp. Zebranie tych dowodów na późniejszym etapie może być niemożliwe bądź utrudnione, co w efekcie może wpłynąć na negatywny wynik negocjacji lub postępowania sądowego.

Najważniejsze jest, aby pamiętać, że

Obowiązkiem strony dotkniętej niemożnością wykonania umowy jest podjęcie wszelkich czynności, aby wywiązać się z zobowiązań, np. poprzez szukanie nowych dostawców czy pracę zdalną pracowników.

Dopiero kiedy okaże się to niemożliwe, możemy wykorzystać jedną ze wskazanych wyżej opcji dla wyłączenia lub ograniczenia swojej odpowiedzialności. Przy czym wybór rozwiązania będzie każdorazowo zależał od konkretnego przypadku.

Pomoc dla pracodawców

Obecna sytuacja, związana z epidemią COVID-19, w istotny sposób wpływa również na stosunki pracownicze. Tarcza antykryzysowa przygotowana przez rząd przewiduje szereg narzędzi mających na celu ochronę miejsc pracy, z których mogą skorzystać agencje marketingowe, reklamowe czy domy mediowe. Podstawowe środki przewidziane Ustawą o COVID-19 zakładają dopłaty do wynagrodzeń dla pracowników. Przewidziane są dwa kanały wsparcia – pierwszy to środki wypłacane przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, drugi to środki wypłacane przez starostę.

Kto w takim razie może liczyć na wsparcie udzielane przez FGŚP.

Podstawowym kryterium uprawniającym do uzyskania pomocy jest spadek obrotów przedsiębiorcy. Dofinansowanie do wynagrodzeń będzie przysługiwało tym pracodawcom, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych rozumianych jako zmniejszenie sprzedaży towarów lub usług w ujęciu ilościowym lub wartościowym obliczone jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o przyznanie dofinansowania, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego. Za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy dwumiesięczny okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego. Wynika z tego, że z dofinansowania będą mogli skorzystać jedynie ci przedsiębiorcy, u których nastąpi realny spadek obrotów. Wsparcie nie będzie przysługiwało podmiotom, które choćby przejściowo utracą płynność (ale bez spadku obrotów) i nie będą w stanie na bieżąco regulować swoich zobowiązań – również wobec pracowników.

Przedsiębiorca, u którego wystąpił taki spadek obrotów może się zdecydować na następujące kroki:
  1. Ogłosić tak zwany przestój ekonomiczny – jest to sytuacja, w której pracownik jest co prawda gotowy do wykonywania pracy jednak z przyczyn go niedotyczących nie mógł jej wykonywać.
  2. Obniżyć wymiar czasu pracy pracowników o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem że wynagrodzenie pracownika nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy.

W przypadku przestoju ekonomicznego wynagrodzenie pracownika jest obniżane maksymalnie o połowę jednak nie może być mniejsze niż minimalne wynagrodzenie z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Pracodawca, u którego wprowadzono przestój ekonomiczny może uzyskać dofinansowanie do wynagrodzenia do wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. FGŚP finansuje też składki na ubezpieczenie społeczne od kwoty dofinansowanego wynagrodzenia. Oznacza to, że na chwilę obecną maksymalna kwota dofinansowania wyniesie 1533,09 zł. na każdego pracownika objętego przestojem.

W przypadku wprowadzenia obniżonego wymiaru czasu pracy może ograniczyć wymiar czasu pracy pracowników o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie za ten okres nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych będzie dotował wynagrodzenia w tym czasie do wysokości połowy wynagrodzenia po obniżeniu wymiaru czasu pracy, o którym mowa wyżej, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w tym momencie maksymalna kwota dotacji wyniesie 2,452.27 zł. na każdego pracownika objętego obniżonym wymiarem czasu pracy.

W obu przypadkach dofinansowanie będzie wypłacane przez okres 3 miesięcy. W okresie pobierania dofinansowania oraz w ciągu 3 miesięcy po tym zakończeniu pobierania świadczenia nie będzie można zwolnić pracowników objętych dofinansowaniem.

W obu przypadkach aby skorzystać z dofinansowania należy złożyć wniosek do wojewódzkiego urzędu pracy. Po rozpatrzeniu wniosku przedsiębiorca podpisuje umowę o wypłatę świadczeń. Wypłata dofinansowania następuje od dnia złożenia wniosku.

Podatki na Tarczy

Sytuacja związana z koronawirusem wpływa także na kwestię rozliczeń podatkowych, dlatego specustawa dot. wsparcia dla biznesu w związku z sytuacją wywołaną przez COVID-19 wprowadza szereg narzędzi dotyczący zarządzania przez firmy ich zobowiązaniami podatkowymi. Przedsiębiorcy, niezależnie od skali działalności – od jednoosobowych po duże firmy – zgłaszali potrzebę wsparcia ze strony państwa przede wszystkim poprzez ograniczenie czy wręcz zaniechanie pobierania podatków. W tzw. Tarczy antykryzysowej, znalazły się więc również pewne rozwiązania dotyczące obowiązków podatkowych. Niestety, w większości nie odpowiadają one postulatom przedsiębiorców, czemu dają wyraz ich organizacje, jak np. Business Center Club publikując liczne apele do rządzących. Z aprobatą spotkało się właściwie jedynie odroczenie terminów na wypełnienie poszczególnych obowiązków sprawozdawczych, jak np. złożenie deklaracji CIT-8 czy informacji podatkowych, choć i to nastąpiło dopiero w ostatnich dniach marca, również po interwencjach organizacji biznesowych.

W Tarczy przewidziano trzy grupy rozwiązań: po pierwsze dla tych przedsiębiorców, którzy przez epidemię popadli w tarapaty, utracą płynność, poniosą straty, a po drugie dla tych, którzy aktywnie włączą się w walkę z epidemią – podarują sprzęt czy niezbędne materiały ochronne bądź przestawią tymczasowo produkcję na to, co jest najbardziej potrzebne, a także dla wszystkich firm.

Dla firm w kryzysie Tarcza przewiduje 

  • możliwość rozliczenia straty z 2020 r. wstecz, tzn. z dochodem za rok 2019 (max. do 5 mln PLN) dla podatników, którzy ponieśli stratę z powodu COVID19 i uzyskali w tym roku przychody niższe o co najmniej 50% od przychodów uzyskanych w roku poprzednim;
  • odroczenie do 20 lipca 2020 r. terminu zapłaty podatku od przychodów z budynków za miesiące marzec–maj 2020 r., jeśli podatnik poniósł w danym miesiącu negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 oraz uzyskane przez podatnika w danym miesiącu przychody, są niższe o co najmniej 50% w stosunku do analogicznego miesiąca poprzedniego roku podatkowego;
  • zniesienie obowiązku zwiększenia dochodu (na podstawie przepisów o zatorach płatniczych) w sytuacji, gdy podatnik poniósł w danym okresie rozliczeniowym negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 oraz uzyskane przez niego w danym okresie rozliczeniowym przychody są niższe o co najmniej 50% w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku podatkowego;
  • przyznanie małym podatnikom prawa do przejścia z zaliczek uproszczonych na zwykłe;
    odroczenie do 1 czerwca 2020 r. płatności zaliczek PIT dotyczących wynagrodzeń pracowniczych należnych za marzec i kwiecień (w przypadku poniesienia negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19);
  • przyznanie radzie gminy uprawnienia do wprowadzenia zwolnienia z podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców, których płynność uległa pogorszeniu w związku z COVID-19 lub do przedłużenia terminów rat podatku płatnych w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r., nie dłużej niż do dnia 30 września 2020 r.

Firmy wspierające bezpośrednio walkę z epidemią uzyskały:

  • prawo do odliczenia od podstawy opodatkowania darowizn na przeciwdziałanie COVID-19 (wskazanym w przepisach instytucjom). Przy czym, odliczeniu podlega w przypadku darowizny przekazanej:
    •  do 30 kwietnia 2020 r. –200% wartości darowizny;
    • w maju 2020 r. –150% wartości darowizny;
    • od 1 czerwca 2020 r. do 30 września 2020 r. – kwota odpowiadająca wartości darowizny.
  • prawo do jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych, które zostały nabyte w celu produkcji towarów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.
  • prawo do odliczenia od dochodu w trakcie roku podatkowego kosztów kwalifikowanych poniesionych w 2020 r. na działalność badawczo-rozwojową, której celem jest opracowanie produktów niezbędnych do przeciwdziałania COVID-19.
  • prawo do stosowania w ciągu roku stawki 5% podatku do zaliczek na podatek od dochodów z tytułu kwalifikowanych praw własności intelektualnej, które wykorzystywane są do przeciwdziałania COVID-19.
  • obniżenie stawki VAT do 0% na darowizny dokonane pomiędzy 1 lutego 2020 r. a 31 sierpnia 2020 r. pod warunkiem udokumentowania przekazania w formie umowy pisemnej:
    • wyrobów medycznych oraz wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro,
    • szkła laboratoryjnego i aparatury laboratoryjnej,
    • produktów leczniczych oraz substancji czynnych,
    • środków dezynfekujących,
    • specjalistycznych testów diagnostycznych służących do analizy i wykrywania czynników patogennych w organizmie człowieka, wodzie, powietrzu i glebie,
      wybranych środków ochrony indywidualnej – masek, osłon/szyb ochronnych na twarz, gogli, okularów ochronnych, kombinezonów, ochraniaczy na buty, czepków i rękawic

– na rzecz określonych podmiotów publicznych:

    • wykonujących działalność leczniczą, które udzielają świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju leczenia szpitalnego wyłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 wpisanych do wykazu NFZ dostępnego na stronie: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/wykazy-placowek-udzielajacych-swiadczen-w-zwiazku-z-przeciwdzialaniem-rozprzestrzenianiu-koronawirusa,7624.html
    • Agencji Rezerw Materiałowych,
    • Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych.

Dla wszystkich

  • wprowadzenie nowej matrycy stawek VAT od 1 lipca 2020 r.;
  • do 1 lipca 2020 r. został przesunięty dla dużych podatników obowiązek składania nowych JPK_VAT z deklaracją VAT;
  • wydłużenie terminu na zgłoszenie płatności na rachunek spoza białej listy z 3 do 14 dni;
  • zawieszenie od 31 marca 2020 r. do dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2020 r. terminów związanych z raportowaniem schematów (MDR);
  • zmiana sposobu wniesienia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego tzw. czynny żal – zawiadomienie wnosi się na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej albo ustnie do protokołu. Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym i wnosi za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w tym przez portal podatkowy;
  • zawieszenie biegu terminów w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19:
    • bieg terminów w postępowaniach administracyjnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu
    • nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia,
    • bieg terminów procesowych i sądowych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

dla administracji…

  • przedłużenie o 3 miesiące terminu na wydanie interpretacji, w przypadku wniosków złożonych i nierozpatrzonych do dnia wejścia w życie ustawy oraz złożonych od dnia wejścia w życie ustawy do dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii. Przyznano Ministrowi Finansów uprawnienie do przedłużenia w drodze rozporządzenia terminu do wydania interpretacji indywidualnej o dalsze okresy, nie więcej jednak niż o 3 miesiące, uwzględniając skutki wywołane COVID-19.

Widzimy więc, że choć specustawa liczy wiele stron i zawiera dziesiątki przepisów, realne wsparcie w dziedzinie dla firm w kryzysie nie jest przesadnie wysokie. Szczęśliwe, stare przepisy, pisane w „zwykłych” okolicznościach, pozwalają na więcej.

Co można zrobić już od dawna

Przepisy podatkowe już od dawna przewidują możliwość przyznania przedsiębiorcom w kłopotach ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Być może nadszedł czas, aby te przepisy masowo wcielać w życie.

Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość wystąpienia przez podatnika z wnioskiem o: (i) ograniczenie poboru zaliczek na podatek – jeżeli z kalkulacji firmy wynika, że zaliczka byłaby niewspółmiernie wysoka wobec prognozowanego dochodu, (ii) odroczenie lub rozłożenie na raty podatku lub zaległości podatkowej. Z ulg tych nie można skorzystać automatycznie – konieczne jest uzyskanie decyzji organu skarbowego, kluczowe jest więc właściwe uargumentowanie wniosku i bieżący kontakt z właściwym urzędem.

Z nadzieją można również patrzeć na wytyczne w tym zakresie, wydane w końcu marca – wnioski dotyczące płatności przypadających w marcu lub później można uzasadnić wystąpieniem epidemii, a urzędy powinny im nadać wysoki priorytet i nie przeprowadzać rozbudowanego postępowania dowodowego. Co więcej, tymczasowo urzędy mogą przyjmować nawet wnioski złożone mailowo – pod warunkiem uzyskania obietnicy dopełnienia formy pisemnej po ustaniu epidemii.

Zasady udzielania ulg podatkowych 

Nowością przewidzianą w tarczy w tym zakresie jest natomiast zwolnienie z opłaty prolongacyjnej od decyzji dotyczących odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia go na raty. Minister Finansów uzyskał również uprawnienie do wydania rozporządzenia o zaniechaniu poboru odsetek od niektórych zaległości podatkowych.


Aleksandra Grabarska, radca prawny i starszy prawnik w kancelarii MDDP Olkiewicz i Wspólnicy
Wiktoria Cieślikowska, radca prawny i starszy prawnik w kancelarii MDDP Olkiewicz i Wspólnicy
Agnieszka Wnuk, doradca podatkowy i starszy menedżer w spółce doradztwa podatkowego MDDP

Brief.pl - jedno z najważniejszych polskich mediów z obszaru marketingu, biznesu i nowych technologii. Wydawca Brief.pl, organizator Rankingu 50 Kreatywnych Ludzi w Biznesie.

BRIEF